Impressie van Dick Sanderman over Volume 1:
Salisbury Cathedral geldt als een van de belangrijkste voorbeelden van vroeg-Engelse architectuur.
Terwijl de meeste oude kathedralen een bouwgeschiedenis van honderden jaren kennen,
ontstond de kathedraal van Salisbury binnen een tijdsbestek van slechts 38 jaar, van 1220 tot 1258.
De kathedraal heeft de hoogste kerktoren van heel Engeland: 123 meter hoog. De 'cloisters',
de kloostergangen bij de kathedraal, zijn de grootste van Engeland, en ook het grondoppervlak van de 'close',
het terrein rondom de kathedraal, is nergens in Engeland zo groot als in Salisbury.
En alsof dat nog niet genoeg superlatieven zijn,
heeft Salisbury Cathedral ook nog een van de drie bekendste Willis-orgels binnen haar muren.
Willis is een Engelse orgelbouw-dynastie, begonnen met 'Father' Henry Willis (1821-1901) en voortgezet tot op de dag van vandaag.
Father Willis bouwde of verbouwde orgels voor veel Britse kathedralen.
Instrumenten die ook nu nog getuigen van zijn meesterschap,
zijn bijvoorbeeld de orgels van de Royal Albert Hall in Londen en van de kathedralen in Truro en - inderdaad:
Salisbury. Willis was een innovatief man.
Tot de vindingen waarmee hij de orgelbouw vooruit hielp, behoren de duimpistons, de pneumatische registertractuur,
het radiaal-concaaf pedaalklavier en de buizenpneumatiek.
We kennen in Nederland een Willis-orgel in Amersfoort (Emmakerk, 1875, afkomstig uit Blackburn),
terwijl de Hooglandse kerk in Leiden een kathedraalorgel krijgt waarin een Willis-orgel uit 1892 (afkomstig uit Birkenhead) als uitgangspunt fungeert,
met uitbreiding door de tegenwoordige firma Henry Willis & Sons uit Liverpool.
Het orgel van Salisbury Cathedral is gebouwd in 1877. Hoewel er door de jaren heen wel aan het orgel is gewerkt,
is het oorspronkelijke Willis-karakter zeer goed bewaard gebleven:
een karakter dat zich kenmerkt door een zeer verfijnde intonatie,
voortreffelijke versmelting van de stemmen en een groot dynamisch bereik,
mede dankzij de effectieve zwelkasten. Momenteel heeft het orgel 65 stemmen, verdeeld over vier klavieren en pedaal.
De Anglicaanse liturgie stelt bijzondere eisen aan het orgel,
zeker in kathedralen, waar dagelijks diensten worden gehouden en waarin het koor een groot aandeel heeft.
In die liturgische praktijk is een kerkmuzikaal repertoire ontstaan waarbij het orgel vaak orkestraal wordt behandeld - en waar de orgelmakers hun instrumenten dan ook helemaal op hebben ingericht.
Snelle registerwisselingen kunnen worden gerealiseerd via de vrije combinaties,
crescendo en diminuendo zijn dankzij de aanwezigheid van zwelkasten geen enkel probleem, orkestrale solostemmen als hobo,
klarinet en trompet zijn ruimschoots voorhanden, enzovoort.
Het is een orgeltype dat voor een specifieke liturgie is gemaakt en waar je -als je er niet vertrouwd mee bent- echt mee moet leren omgaan.
Milan Digital Audio gaat het Willis orgel van Salisbury in drie afleveringen uitbrengen.
Volume 1 (Wet Version) is verschenen, met 28 stemmen verdeeld over vier manualen en pedaal.
De registers van Solo (manuaal IV), de tongwerken van Swell en Choir en de Vox Angelica zijn opgenomen met de OST-methode (Original Sampled Tremulants),
zodat deze registers met tremulant even natuurgetrouw klinken als zonder.
Een groot winstpunt ten opzichte van sets waar de tremulant een softwarematige verandering van de gesamplede toon bewerkstelligt.
Het ligt in de bedoeling, ook een Dry en een Surround-versie uit te brengen.
De 28 stemmen die in Volume 1 beschikbaar zijn, geven al veel mogelijkheden voor het spelen van muziek die bij dit orgeltype past.
Op het Swell is een stevig plenum beschikbaar, en juist dat 'Full Swell' is een essentiele klank in de Engelse orgelmuziek.
Ook op Great kan een plenum worden gebouwd.
Van Solo zijn alleen maar twee fluiten en de belangrijke solostem Clarinet beschikbaar, van Choir nog niets.
Ook het pedaal is met drie labiale zestienvoeten, een 32', een 8' en de Ophicleide 16' al goed bezet.
De typisch Engelse hogedruktongwerken zijn nog niet aanwezig, maar de Trumpet van Great heeft genoeg allure om voorlopig als alternatief te fungeren in situaties waar eigenlijk een Tuba nodig zou zijn.
Van de vier klavieren zijn er twee zwelbaar: Solo en Swell.
De zwelkast om het Swell reageert nogal indirect: dat zal in 't echt ook zo zijn, maar daarom is het nog wel lastig.
Een Generaal Crescendo, op dit orgeltype vaak een zeer bruikbare voorziening, is in Salisbury niet aanwezig.
Deze Wet-versie klinkt flink ruimtelijk. Wie wel eens een Evensong heeft meegemaakt in een Engelse kathedraal,
weet dat je dan als regel een plekje krijgt in het koor van de kerk, dichtbij het orgel.
Wat Salisbury-Wet nu biedt, is eerder de klank zoals je het orgel hoort in het schip van de kerk,
dus op grotere afstand van het orgel. Wie kritisch naar zichzelf wil luisteren tijdens het studeren,
kan beter een droge set gebruiken (bijvoorbeeld 1901, J.J. Binns, Haverhill).
Salisbury-Wet is echter bij uitstek geschikt om even weg te dromen en jezelf in een Engelse kathedraal te wanen.
Een paar opmerkingen over de registratie:
Op dit orgeltype is registreren echt het mengen van kleuren.
Vaak koppelt men alles manualen en stapsgewijs registers toe om een mooi registercrescendo te bereiken.
De Vox Angelica (Swell) zweeft ten opzichte van de Viola da Gamba. Het is een bescheiden zweving, die kan worden geintensiveerd door het toevoegen van de tremulant.
De Vox Angelica is ook met OST-technologie opgenomen.
Een heel belangrijke registratie is die waarbij het 'Full Swell' (plenum van het zwelwerk, met Mixtuur en tongwerken) gekoppeld wordt aan een paar grondstemmen van het Great.
Met de zwelkast dicht klinkt er dan een klank waarin die grondstemmen van Great het beeld bepalen, maar het timbre van dat zwelwerkplenum schemert er al wel doorheen.
Gaat vervolgens langzamerhand de zwelkast open, dan ontvouwt zich een grootse orgelklank - want 'Full Swell' is echt een indrukwekkend plenum.
Nog effectiever wordt het als daarbij ook de super- en suboctaafkoppels van Swell naar Great nog worden toegevoegd.
Octaafkoppels zijn op dit soort orgels in ruime mate voorhanden.
Wie er creatief gebruik van maakt, vergroot daarmee de registratiemogelijkheden enorm.
In het praeludium van Buxtehude heb ik veelvuldig gebruik gemaakt van octaafkoppels om te illustreren dat op zo'n op en top romantisch orgel ook barokmuziek gespeeld kan worden.
De speelhulp Great Reeds on Choir maakt de tongwerken van Great speelbaar op Choir. In Volume 1 betreft dat alleen de Trumpet.
Omdat de Tuba van Solo nog niet beschikbaar is in deze set,
is het bijzonder handig dat de Trumpet voorlopig als ersatz-Tuba kan fungeren op een ander manuaal dan Great.
Beluister veel andere voorbeelden uit dit boek op: Marco den Toom.
Impressie van Gert over Volume 1:
Het eerste wat aan dit Engels-Romantische orgel opvalt is het uiterlijk: Het heeft twee fronten aan beide zijkanten van de kerk (ik kan beter zeggen Kathedraal).
De nagalm in een dergelijke Kathedraal is natuurlijk heel erg lang. De positie van de microfoons is allesbepalend:
Of op grote afstand van het orgel met zeer veel galm en dan wordt het zo 'wollig' dat je de afzonderlijke stemmen niet goed meer hoort, of erg dichtbij het orgel waarbij de mooie akoestiek verloren gaat.
Voor deze sampleset is de goede tussenvorm gekozen, ik vermoed dat de samples een mix zijn van een 'directe' opname en een 'indirecte' opname.
De afzonderlijke stemmen zijn nog goed te horen, zelfs de zachte strijkers.
Het is de bedoeling dat er van dit orgel een sampleset gemaakt wordt in drie versies:
Wet Edition
Surround Edition
Dry Edition
Als eerste was de Wet Edition aan de beurt. Deze versie komt uit in drie opeenvolgende 'Volumes', nu ik dit schrijf, is alleen Volume 1 beschikbaar.
Het splitsen van een groot orgel in verschillende delen is waarschijnlijk ingegeven door commerciele motieven.
Als gebruiker vind ik het echter ook prettig, het is namelijk heel goed om het orgel in delen te leren kennen.
Je kunt 28 registers namelijk veel beter overzien dan 65.
Ook de 28 registers (verdeeld over drie klavieren) bieden voldoende mogelijkheden om veel soorten muziek op te spelen:
Prachtige fluweelzachte strijkers op het Swell.
Zeer mooie tongwerken. De sterke en gedetailleerde Trompet8 (met prachtige nagalm) op het Great vind ik de mooiste Trompet8 van alle samplesets die ik op dit moment bezit.
Krachtige prestanten (en mixtuur) op zowel Great als Swell.
Fluiten op alle drie de klavieren, jammer dat Volume1 nog maar 1 Fluit4 bevat.
Een zeer sterk punt van deze sampleset is dat voor een deel van de registers (de drie registers op Solo, alle tongwerken en de VoxAngelica8 van Swell) ook een opname is gemaakt met tremulant.
Technisch gezien, lijkt me dit best lastig: bij alle registers moeten namelijk de 'golven' op dezelfde plaats zitten, anders krijg je een vreemd effect als je meerdere registers, die met tremulant zijn opgenomen, combineert.
De tremulant samples zitten technisch 'op de plaats' van de 'multiple attack samples', let er daarom op dat je bij het laden (de eerste keer) ook alle 'attack samples' laadt.
Zet na de installatie ook het volume (Menu Organ Settings / General Options / Master level adjust dB) op 10 dB, standaard staat hij namelijk op -10 dB, dit is veel te laag.
Het lage 'standaard volume' is, volgens de producent, het gevolg van 'een optimalisatie voor 16 bit samples'.
Bij ons in de kerk krijg ik soms het verwijt dat ik teveel eigentijds en barokachtige muziek speel.
Dat moet echter wel omdat ons (1 klaviers) orgel zich niet leent voor romantische muziek.
Op deze sampleset vind ik het echter een genot om heerlijke 'smartlappen' te spelen met beide tremulanten aan.
Nadat de download (handig, dat dit mogelijk is!) klaar was kon ik bijna niet stoppen met spelen.
Het moest echter wel omdat ik naar de verjaardag van m'n 92 jarige oma mocht (een zegen!) gaan.
Wat een 'Kathedraal' al doet vermoeden: Er is een grootse nagalm aanwezig in deze kerk.
Deze is ook mooi vastgelegd in deze sampleset.
Aardig om te horen is het verschil per klavier: Het Solo manuaal heeft de langste nagalm, vervolgens het Great, en tenslotte het Swell.
Zoals bij de andere samplesets van Milan is ook de nagalm van deze sampleset niet geheel 'ruisvrij', dat is niet erg als je 'de orgelmotor/achtergrond geluid' aan hebt staan.
Maar een zwak punt van deze sampleset vind ik het geluid van 'de orgelmotor/achtergrond geluid', het lijkt meer op 'ruis' dan op 'kerk achtergrond geluid'.
Verder vind ik de OpenBass16, OpenDiapason16 en Octava8 van het Pedaal zeer zwaar en sterk overheersend.
Met Hauptwerk Advanced is het volume gelukkig eenvoudig te verlagen.
Op het Swell zijn hele mooie (zachte) uitkomende stemmen (o.a. Trompette8, Hautboy8, ContraFagotto8), ze moeten echter begeleid worden met een zacht register. In Volume1 is dat (beperkt) mogelijk met FluteHarmonique8 (Solo), StoppedDiapason8 (Gr) of ClaribelFlute8 (Gr).
Het registratie scherm is een goede combinatie van mooi, realistisch en praktisch.
Net als op het originele orgel, zijn er 8 algemene 'preset combinatie registers', en verder nog 8 voor ieder klavier afzonderlijk.
Zelf gebruik ik die laatste groep nooit.
Op deze sampleset zijn veel 'speelhulpen', het is geen enkel probleem als je een speeltafel met twee manualen hebt, vrijwel alle mogelijke 'koppels' zijn aanwezig.
Voor Volume 1 is een computer met 4 GB RAM voldoende (zie requirements).
Het is de moeite meer dan waard om de gratis probeerversie te downloaden vanaf Instrument Downloads.
Impressie van Gert over Volume 2 en 3:
Een ideaal sampleset voor het spelen van muziek waarin de melodie als 'solo' klinkt.
Hiervoor zijn erg veel mogelijkheden op dit orgel.
Persoonlijk vind ik het prachtig om daarbij de tremulant te gebruiken, die erg goed klinkt bij deze sampleset omdat de meeste (alles van Solo, alle tongwerken en VoxAng van Swell) registers ook met tremulant zijn opgenomen.
De hogedruk tongwerken Tuba 8 en Tuba Clarion 4 completeren dit grote Kathedraal orgel.
Deze Tuba is zo krachtig dat hij begeleid kan worden met het (bijna) volle werk van Great en Choir samen.
Deze sampleset vind ik het mooiste met hoofdtelefoon, via speakers iets minder omdat de klank vrij 'indirect' (niet dicht bij het orgel) is opgenomen.
Hierdoor gaan de details van de afzonderlijke stemmen verloren.
Door de indirecte opname 'mengen' de registers wel heel goed samen en opnames lijken net 'cd opnames'.
Als geluidsdemo heb ik zowel de Baroque Suite als de Cathedral Suite (behalve de 2 Toccata's, die vind ik te moeilijk) van amerikaan Gordon Young opgenomen.
Deze muziek klinkt als een klok op dit orgel.
De geluiden van de windmotor en van de tremulantmotors zijn ook opgenomen, op zich mooi, maar ik vind ze veel te overheersend klinken. Met Hauptwerk Advanced kun je het volume daarvan gelukkig eenvoudig reduceren.
Bij mij in huis klinken de pedaalregisters ook te hard, ook die kun je met Hauptwerk Advanced corrigeren (bij de opnames hieronder heb ik het volume van pedaalregisters niet aangepast).
De layout van de verschillende schermen vind ik zowel realistisch, mooi en praktisch, ik mis de 'foto realistische manualen' (waarbij je toetsen naar beneden ziet gaan) niet.
Bij deze sampleset bestaat ook de mogelijkheid om de schermen verticaal te plaatsen.
Organorak heeft dit gedaan, zie de foto van zijn orgel waarbij de sampleset bijzonder goed met het orgel integreert.
De sterkste punten vind ik:
De opgenomen tremulanten.
De prachtige strijkers op vrijwel ieder manuaal en pedaal.
De mooie harde en zachte tongwerken op ieder manuaal en pedaal.
Een krachtige hogedruk Tuba.
De mooie akoestiek van de kerk.
Erg geschikt voor het maken van opnames, het klinkt 'cd realistisch'.
Minder goede punten:
Vooral geschikt voor hoofdtelefoon, minder geschikt voor speakers omdat de sampleset (nog) niet in surround is opgenomen, bovendien zijn de registers niet van dichtbij opgenomen.
Minder geschikt voor barokmuziek vanwege minder gedetailleerde fluiten en prestanten.
Met ongeveer E 850,- voor de complete sampleset behoort deze wel bij de top drie van de duurste Hauptwerk sets.
